زخم معده - زخم اثنی عشر
زخم معده چیست ؟ به آسیب و نقص مخاط معده زخم معده و به آسیب و نقص مخاط دوازده زخم دوازده می گویند . این آسیب در اثر عدم تعادل و غلبه عوامی تهاجمی ( اسید معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری ، داروها ) به عوامل محافظتی مخاط بوجود می آید. 10 درصد مردم در طی زندگی خویش دچار زخم پپتیک میشوند. اکثر زخم های اثنی عشر ( 95% ) در 3 سانتی متری اول اثنی عشر قرار دارند و منفرد می باشند و ماهیت بدخیم شدن ندارند در حالیکه حدود 10% زخم های معده ماهیت بدخیم شدن دارند.
چه عواملی موجب زخم معده یا دوازده می شوند ؟ شایع ترین علت زخم معده و دوازده میکروب هلیکوباکتر پیلوری می باشد. دومین علت شایع مصرف داروهای مسکن غیر کورتونی (مانند ایبوبروفن ، دیکلوفناک سدیم ، ایندومتاسین و ....) میباشد. در 30 درصد مصرف کنندگان این داروها زخم معده ایجاد می شود. بندرت علل دیگر دخیل می باشند مانند بیماری کراون، گاسترینوما ، رادیوتراپی
چه عواملی خطر زخم معده ناشی از مصرف مسکن های غیر کورتونی NSAID را بیشتر میکند؟
سابقه زخم معده قبلی
سن بالاتراز 75 سالگی
مصرف NSAID با دوز بالاتر
مصرف چند NSAID
مصرف همزمان ضد انعقاد
مصرف همزمان کورتون
وجود بیماری سیستمیک زمین گیرکننده
وجودعفونت هلیکوباکتر پیلوری
مصرف سیگار والکل
تظاهرات بالینی زخم معده چیست ؟
درد بالای شکم : شایع ترین علامت زخم معده درد بالای شکم می باشد که معمولا با غذا خوردن ارتباط دارد و دراکثر بیماران مبتلا به زخم معده با غذا خوردن تشدید می شود .شایع‌ترین علامت زخم اثنی عشر هم درد در قسمت فوقانی شکم است که اغلب با گرسنگی تشدید شده و با مصرف غذا به طور موقت بهبود می‌یابد.درد زخم اثنی عشر می‌تواند به پشت تیر بکشد و یا گاهی موجب بیدار شدن شخص شود. البته این مشخصات در همه بیماران صدق نمی کند گاهی زخم معده شبیه زخم دوازده بروز می کند وزخم دوازده شبیه زخم معده.
خونریزی : در 20 درصد زخم‌های اثنی عشر و معده ممکن است خونریزی اولین علامت بیماری باشد و حتی قبل از خونریزی ، بیمار هیچگونه علایمی از درد معده و یا ترش کردن نداشته باشد. خونریزی می‌تواند به صورت استفراغ خونی و یا سیاه شدن مدفوع باشد.
ممکن است بیماران میتلا به زخم معده یا دوازده با حالت تهوع یا استفراغ ، کاهش وزن ، کم خونی و احساس خستگی مراجعه نمایند.
زخم معده یا دوازده را چگونه تشخیص می دهند؟ برای تشخیص زخم معده یا دوازده ، در اولین گام پزشک باید شرح حال دقیقی از بیمار بگیرد و پس از معاینه او اقدامات تشخیصی را انجام دهد. اثبات وجود زخم نیازمند انجام اندوسکوپی و یا مطالعه رادیوگرافی با باریم می باشد. استفاده از رادیوگرافی با باریم یکی از اقدامات تشخیصی است. با این روش مری، معده و دوازده مورد بررسی قرار می گیرد ولی این روش برای تشخیص زخم معده یا دوازده روش انتخابی نمی باشدزیرا ممکن است با این روش زخم معده یا دوازده تشخیص داده نشود چراکه قادر به نشان دادن تمامی زخم ها نمیباشد و تنها برخی از زخم ها را نشان میدهد
برای اثبات تشخیص زخم معده بهترین راه اندوسکوپی است. با این روش می توان با دقت کامل، همه مسیر دستگاه گوارش را بررسی و در صورت وجود زخم یا ضایعات دیگر، تشخیص آنها را قطعی کرد و نمونه برداری کرد. در صورت وجود زخم معده از خود زخم چندین نمونه برای مطالعه پاتولوژی و رد کانسر تهیه میشود و از قسمت انتهای معده برای بررسی میکروب معده نمونه بردای انجام می شود ولی در زخم دوازده اغلب بعلت ماهیت خوشخیم بودن از خود زخم نمونه برداری انجام نمی شود و فقط برای بررسی میکروب معده از انتهای معده تهیه می شود. در مواردی که اندوسکوپی در دسترس نباشد یا اینکه بیمار حاضر به اندوسکوپی نباشد گرفتن عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم توصیه میشود. با آزمایش خون نمیتوان زخم معده را تشخیص داد.
در کدام موارد درد معده انجام اندوسکوپی توصیه می شود ؟ در موارد زیر جهت بررسی دقیق مسیر لوله گوارش فوقانی و اطمینان از عدم وجود سرطان مری و یا معده لازم است اندوسکوپی انجام شود.
سن بالای 55 سالگی
کاهش وزن غیر قابل توجیه
کم خونی فقر آهن غیر قابل توجیه
اختلال بلع پیشرونده
استفراغ مداوم
درد معده مقاوم به درمان
وجود سابقه فامیلی سرطان گوارش
خونریزی گوارشی ( استفراغ خونی ، وجود خون منفی در مدفوع )
وجود یافته غیر طبیعی در معاینه ( مانند لمس توده شکم ، بزرگی غدد لنفاوی و یا کبد وطحال بزرگ
درمان زخم معده و دوازده : درمان زخم معده و دوازده بستگی به علت ایجاد کننده زخم دارد. در صورت وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری، یک دوره درمان ریشه کنی 14 روزه همراه با داروهای مهارکننده ترشح اسید تجویز می شود. اگر مصرف داروهای ضد التهاب غیر کورتونی دخیل باشد بایستی قطع شود و دو ماه داروهای مهارکننده ترشح اسید تجویز می شود. اگر هر دو عامل وجود داشته باشد هم باید داروی مسبب زخم قطع گردد و هم عفونت درمان شود.در صورت مصرف الکل و یا سیگار توصیه می شود مصرف نشود. مصرف زیاد الکل از هر نوعی که باشد می تواند آسیب مخاطی را تشدید و بیماری موجود را بدتر کند یا با درمان زخم پپتیک تداخل نماید. آبجوها و مشروبات الکلی بطور قابل ملاحظه ای ترشح معده را افزایش میدهند و بیمارانی که علائم زخم معده را دارند بایستی از مصرف آنها خودداری کنند.
برای کاهش اسید معده از امپرازول و یا داروهای مشابه استفاده میشود. شایع ترین عوارض این داوها عبارتست از سردرد و اسهال.
عوارض زخم معده و دوازده چیست؟
خونریزی : شایع ترین عارضه زخم معده یا دوازده خونریزی است که در 15% موارد رخ میدهد و بصورت مدفوع سیاه قیری (ملنا) همراه یا بدون استفراغ خونی (قهوه ای) رنگ تظاهر می کند.
سوراخ شدگی : دومین عارضه زخم معده یا دوازده سوراخ شدگی جدار معده یا دوازده می باشد که در 7% موارد اتفاق می افتد . گاهی زخم معده و اثنی عشر جدار دستگاه گوارش را سوراخ می کند و بیمار ناگهان احساس درد بسیار شدیدی می کند و شکم او سفت می شود. این یک اورژانس جراحی است و در اسرع وقت بیمار باید عمل جراحی شود تا از مرگ نجات یابد. در صورت شک به این بیماری اندوسکوپی قدغن است و برای تشخیص عکس ایستاده سینه برای بررسی هوای آزاد زیر دیافراگم درخواست میکنیم در صورت مشاهده هوای آزاد زیر دیافراگم راست تشخیص سوراخ شدن زخم معده یا دوازده مطرح میگردد.
انسداد دهانه خروجی معده : ازعوارض دیگر زخم اثنی عشر ، تنگی دهانه خروجی معده میباشد که در 2 درصد موارد اتفاق می افتد.
در چه مواردی بیمار مبتلا به زخم پپتیک را عمل جراحی می کنند؟
سوراخ شدن زخم
خونریزی شدید و تکرار شونده
تنگی دهانه خروجی معده
