ریفلاکس معده به مری چیست ؟
ریفلاکس معده به مری چیست ؟ به برگشت محتویات معده به مری ریفلاکس گفته میشود و اگر ریفلاکس سبب ایجاد علایم یا بروز آسیب در مخاط مری گردد بیماری ریفلاکس معده به مری گفته میشود.
مری یک لوله عضلانی بطول 25 سانتی متر میباشد، که از دهان تا معده کشیده شده است. غذا از میان مری به واسطه حرکات دودی شکل که یک سری انقباضات غیر ارادی عضلانی متوالی و موجی شکل میباشند ، به سمت پایین و معده رانده میشود . نقطه اتصال مری به معده کاردیا و یا اسفنکتر تحتانی مری نامیده میگردد . معده از یک مخاط حفاظتی پوشیده شده است که آن را در برابر آسیب اسید معده مصون میدارد اما مری فاقد چنین پوشش حفاظتی میباشد . اسفنکترتحتانی مری بصورت یک دریچه یک طرفه عمل میکند. هنگام بلع این دریچه برای لحظه کوتاهی گشوده شده و مجددا بسته میشود. اسفنکتر بصورت حلقه عضلانی در مدخل معده قرار دارد و با انقباضات خود مری را از معده جدا می کنند.
دریچه باز
دریچه بسته
علل ریفلاکس معده به مری چیست ؟
اشکال درعملکرد اسفنکتر تحتانی مری : انقباضات ضعیف و شل شدن غیرعادی و طولانی تر از حد طبیعی اسفنکتر باعث راهیابی مواد اسیدی معده به مری میشود .
اشکال درعملکرد عضلات معده : انقباضات کند معده و به تاخیر افتادن تخلیه محتویات معده به روده میتواند باعث ریفلاکس گردد
اشکال درعملکرد حرکات دودی شکل مری : اشکال درعملکرد حرکات دودی شکل مری نیز میتواند علت ریفلاکس باشد.
فتق هیاتال: فتق هیاتال باعث جابجا شدن دریچه اسفنکترتحتانی مری و مختل شدن عملکرد آن میگردد.
فتق هیاتال
مصرف برخی غذاها میتواند ایجاد ریفلاکس و سوزش سر دل کرده و یا آن را تشدید کند:
نوشابه های گاز دار : نوشابه های گاز دار یکی از دلایل اصلی ریفلاکس معده هستند . گاز این نوشابه ها در معده پخش می شود و فشار را در معده بالا می برد که این امر منجر به ریفلاکس معده می گردد . نوشابه هایی حاوی کافئین ویا اسیدی تر (کوکاکولا و پپسی ) بیشتر باعث ریفلاکس می شوند.
غذاهای سرخ کردنی : غذاهای سرخ شده شناخته شده ترین علت ریفلاکس معده است.
غذاهای پرچرب : غذاهای چرب باعث کند شدن روند هضم و تاخیر در تخلیه معده میگردند. همچنین چربیها با افزایش فشار درون معده فشاربیشتری به اسفنکتر ضعیف اعمال میکنند.
الکل : نوشیدن مشروبات الکلی، شراب، آبجو همگی منجر به ریفلاکس معده می شود. الکل منجر به شل شدن عضلات منقبض کننده دریچه انتهای مری می شود و این امر منجر به ریفلاکس اسید معده می شود.
شکلات : شکلات حاوی کافئین و محرک های دیگری است که منجر به ریفلاکس معده می شود. شکلات حاوی مقادیر بالایی چربی است که چربی نیز منجر به ریفلاکس معده می شود. یکی دیگر از مواد تشکیل دهنده شکلات کاکائو است و کاکائو نیز منجر به ریفلاکس معده می شود.
نوشیدنیهای حاوی کافئین : نوشیدنیهای حاوی کافئین مانند چای، قهوه باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری میگردند.
مرکبات ( نارنگی، پرتغال )، گوجه فرنگی، رب و سس گوجه فرنگی
غذاهای تند و ادویه دار - نعناع
غذاهای خشک مانند بادام زمینی
پیاز ، سیر، فلفل سیاه و سرکه.
سیگار :سیگار کشیدن نیز به علت شل کردن و تضعیف اسفنکتر تحتانی مری و افزایش اسید معده ریفلاکس را تشدید میکند.
شیوه زندگی : بلافاصله پس از صرف غذا دراز کشیدن، بلند کردن اجسام سنگین و یا خم شدن زیاد از حد نیز به اسفنکتر فشار وارد آورده و باعث ریفلاکس و سوزش سردل میشود.
افزایش تولید اسید معده به هر علت
حاملگی :حاملگی به علت فشار رحم به معده میتواند باعث ریفلاکس و یا تشدید آن گردد.
چاقی :چاقی نیز یک فاکتور ریسک محسوب میگردد.
یبوست :یبوست به علت افزایش فشار درون روده و معده نیز باعث ریفلاکس و تشدید آن میگردد.
پوشیدن لباسهای تنگ و یا سفت بستن کمربند : با اعمال فشار بر معده ریفلاکس را تشدید میکند
علایم ریفلاکس معده چیست ؟
سوزش سردل :احساس سوزش و درد در مری زیر استخوان جناغ سینه به علت برگشت اسید معده. درد از قفسه سینه آغاز گردیده و ممکن است به گردن، گلو، فک و دندانها انتشار یابد.
برگشت محتویات معده : برگشت مایعات و یا مایعات به همراه مواد غذایی معده به دهان میباشد.
حالت تهوع و استفراغ
احساس مزه ترش و یا تلخ در دهان
سرفه های مزمن: یکی از شایع ترین علت های سرفه مزمن ریفلاکس معده به مری می باشد.
التهاب مری: تغییرات التهابی در پوشش مری و در نهایت تنگی مری و اختلال بلع
افزایش بادگلو
احساس خفگی و یا جسم خارجی در گلو و یا مری
خس خس سینه و علایم شبیه آسم
درد سینه ای مزمن : شایع ترین علت درد سینه غیر قلبی ریفلاکس می باشد.
علایم گوش و حلق و بینی مانند گلو درد و التهاب حنجره ، تغییر در تن صدا (خشن شدن صدا) ، گوش درد مزمن و سینوزیت.
تنفس بد بو
پوسیدگی دندانها
ریفلاکس معده به مری چگونه تشخیص داده میشود ؟ در بیمارانی که علایم کلاسیک و تی پیک ریفلاکس معده مانند سوزش سر دل و ترش کردن دارند ولی علایم هشدار دهنده ندارند بر اساس شرح حال تشخیص داده شده و درمان ضد ریفلاکس بطور آزمایشی شروع می شود و نتیجه درمان ارزیابی میگردد. اگر علایم با درمان بهتر شود اقدام تشخیصی دیگری لازم نمیشود ولی اگر به درمان جواب خوب ندهد و یا از ابتدا علایم آتی پیک مانند درد سینه، سرفه و خس خس سینه و . . . داشته باشد اقدامات تشخیصی انجام می گیرد. دقیق ترین تست برای اثبات ریفلاکس سنجش اسید مری است که با روش PH متری اندازه گیری میشود. در این روش یک پروباز طریق بینی به مری وارد میگردد تا میزان اسید بخش تحتانی مری را اندازه گیری کند..یکی از روش های دیگر بررسی عکس برداری مری بعد از نوشیدن محلول باریم می باشد اما بهترین روش بررسی آسیب مخاط مری مانند زخم و تنگی مری آندوسکوپی است. آندوسکوپی حساسیت کمی برای پیدا کردن التهاب مری دارد ولی ویژگی بالایی دارد . حین اندوسکوپی در صورت لزوم نمونه مری برای بررسی بیشتر تهیه میگرد. حساسیت مطالعه نمونه برداری برای کشف التهاب بسیار بالا ولی ویژگی کمتری دارد.
ریفلاکس معده به مری چه عوارضی دارد ؟
زخم مری : هنگامی که پوشش حساس مری به مدت طولانی در معرض اسید معده قرار میگیرد، ملتهب شده و دچار آسیب میگردد. ممکن است در محل التهاب زخم ایجاد شود . گاهی ممکن است زخم مری حونریزی کند که بصورت استفراغ خونی و یا سیاه شدن مدفوع تظاهر کند . گاهی التهاب مری باعث بلع دردناک می شود.
التهاب و زخم قسمت انتهای مری
تنگ شدن مری : ممکن است در اثر التهاب مزمن و اسکار زخمهای مری، تنگی مری رخ دهد که موجب بلع دشوار و دردناک گردد.
مری بارت و سرطان مری : ریفلاکس محتویات معده به مری و تماس طولانی مدت جدار مری با اسید معده ممکن است باعث تبدیل مخاط سنگفرشی مری به مخاط استوانه ای شبیه به مخاط روده گردد که مری بارت گفته میشود . چاقی و سایر عواملی که میزان ریفلاکس را زیادتر میکنند ریسک فاکتور سرطان مری نوع آدنوکارسینوم نیز محسوب می شود. خطر آدنوکارسینوم در مری بارت حدود ?? تا ??? برابر جمعیت عادی است. سالانه نیم درصد افراد مبتلا به مری بارت دچار آدنوکارسینوم مری می شوند.
مری بارت
سرفه و آسم : یکی از علل سرفه و آسم ریفلاکس معده به مری می باشد.
التهاب گلو وحنجره : خشن شدن صدا و گلو درد به علت تحریکات اسید معده رخ می دهد.
التهاب و عفونت ریه ها : چنانچه مواد اسیدی معده به ریه ها راه یابد (به ویژه در هنگام خواب) باعث عفونت ریه ها، ذات الریه، برونشیت و یا آمفیزم میگردد.
کم خونی فقر آهن : به علت خونریزی یا نشت خون از مری رخ می دهد.
چه موقع بایستی به پزشک مراجعه کرد ؟
اختلال بلع
احساس درد هنگام بلع
تیره رنگ شدن مدفوع
احساس سرگیجه و سبک شدن سر
سوزش سردل و ریفلاکس بیش از دو بار درهفته و بیش از دو هفته متوالی
درمان ریفلاکس و سوزش سردل چگونه می باشد ؟ اولین اقدام درمانی توصیه به تغییر در شیوه زندگی است که عبارت است از :
1) از مصرف سیگار اجتناب ورزید.
2) از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.
3) چنانچه اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
4) از مصرف غذا حداقل دو ساعت قبل از خواب خودداری کنید.
5) از پوشیدن لباسهای تنگ خودداری کنید. کمربند خود را نیز محکم نبندید.
6) از مصرف سبزیجاتی نظیر پیاز، کاهو، گل کلم و سیر خودداری کنید.
7) از دراز کشیدن، خم شدن و یا بلند کردن اشیاء سنگین تا دو ساعت بعد از غذا اجتناب کنید.
8) از مصرف شکلات، نعناع، غذاهای تند و ادویه دار ، چای ، قهوه و هرگونه نوشیدنی کافئین دار ، سرکه و مشروبات الکلی اجتناب ورزید. (به خصوص قبل از خواب)
9) مصرف مکمل های کلسیم و مقادیر زیاد ویتامین C باعث تحریک ترشح اسید معده میگردند. بنابراین ازمصرف آنها قبل از خواب خودداری کنید.
10) سر تختخواب خود را به میزان 15 تا 25 سانتی متر بالا بیاورید.
11) از مصرف بی رویه ی قرصهای ضد التهاب غیراستروئیدی (نظیر آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن) اجتناب کنید.
از کدام داروها برای کنترل ریفلاکس معده به مری استفاده میشود ؟ داروهای مختلفی برای کاهش اسید معده و برگشت آن به مری وجود دارد که بطور خلاصه به چند مورد اشاره میشود.
آنتی اسید ها ( آلومینیوم هیدروکساید ، منیزیوم هیدروکساید ) باعث خنثی شدن اسید معده و افزایش PH معده میگردند. کوتاه اثر میباشند و بایستی حداقل هر دو ساعت یکبار و 30-60 دقیقه پس از صرف غذا و همچنین قبل از خواب مصرف گردند.
آنتی هیستامینهای H2 بلوکر ( مانند: فاموتیدین، رانتیدین ، سایمتیدین و نیزاتیدین ) ترشح اسید را کاهش میدهند. این داروها بایستی 30 دقیقه قبل از صرف غذا مصرف گردند. دوام اثرشان نیز طولانی مدت تر از ضد اسید ها میباشد.
مهارکننده های پمپ پروتون ( مانند امپرازول ، لانزوپرازول ، پانتوپرازول ، رابپرازول و اسموپرازول ) موثرتر از H2 بلوکر میباشند. چراکه ترشح اسید را تا حدود بسیار زیادی متوقف میسازند. توصیه میشود نیم ساعت قبل از غذا مصرف شوند . دوام اثر این داروها بیشتر از سایر داروهای ریفلاکس معده میباشد.
داروهای متوکلوپرامید و دامپیریدون باعث تحریک انقباضات عضلات مجاری گوارشی، افزایش فشار و انقباض اسفنکتر تحتانی مری و تقویت انقباضات حرکات دودی میگردند. بایستی نیم ساعت قبل از غذا مصرف گردند. دامپیریدون بعلت عوارض دارویی کمتر ، به متوکلوپرامید ترجیح داده می شود.
بهترین انتخاب دارویی برای بیماران مبتلا به ریفلاکس معده به مری بخصوص موارد عارضه دار و شدید§مهارکننده های پمپ پروتون ( مانند امپرازول ، لانزوپرازول، پانتوپرازول ، رابپرازول و اسموپرازول ) میباشد. درمان طولانی مدت می باشد ولی خوشبختانه عوارض مهمی ندارند.
نقش جراحی در درمان ریفلاکس معده به مری چگونه است ؟ قطعی ترین درمان ریفلاکس معده به مری جراحی است که روی دریچه تحتانی مری انجام میشود و با روشهای مختلف قابل انجام میباشد در مرسوم ترین روش ، بخش فوقانی معده به دور اسفنکتر تحتانی مری پیچیده میگردد. این عمل بصورت لاپاروسکوپی انجام می گیرد. باید قبل از عمل جراحی تمامی اقدامات تشخیصی رادیوگرافی با باریم ، اندوسکوپی ، PH متری و مانومتری انجام شود تا هم ریفلاکس اثبات شده باشد و هم از وجود و یا عدم وجود سایر مشکلات احتمالی مانند تنگی مری مطمئن شده باشیم و هم بیماری آشالازی رد شده باشد.
بیمارانی که با داروهای ضد ریفلاکس کنترل میشوند بیشترین فایده را از جراحی میبرند . برعکس بیمارانی که علایمشان با داروهای مهارکننده پمپ پروتون ( مانند امپرازول ، لانزوپرازول ، پانتوپرازول ، رابپرازول و اسموپرازول ) کاهش پیدا نمیکند با جراحی هم بهتر نمیشوند چراکه نقش ریفلاکس در ایجاد علایم آنها کمتر می باشد.
